Gabon zoriontsuak eta urte berri on opa dizkizuegu

EUSKARAREN EGUNEKO BERTSOAK

¿PUEDES LEER EL SIGUIENTE TEXTO?

Nuestro cerebro es increíble. ¡Prueba a leer el siguiente texto!

GOMA-EVA

Aurten Ainhoarekin plastikan, goma-evarekin eskulanak egin ditugu. Horiek egiteko, interneten plantila bat bilatu behar genuen eta gero plantila moztu, goma-eva kolorea aukeratu eta puntzoi batekin markatu goma-eva, ondoren moztu eta zati guztiak kolarekin itsatsi eta gero lehortzen utzi genituen. Bakoitzak hiru gauza egin genituen, brotxe bat eta beste biak nahi genituen tokian jartzeko: paretean, atean …

ENERITZ

TOPIC

2014ko urriaren 17an Topic-era joan ginen. Ailegatu eta berehala txotxongilo emanaldi bat ikusi genuen, gero protagonistekin hitz egiteko aukera izan genuen. Ostean, hamaiketakoa egin eta museoa ikusi genuen, gero bazkaldu ondoren txotxongilo tailerra egin genuen. Hirurak aldera autobusa etorri zen gu Berastegira ekartzeko. Oso egun polita izan zen!!! HAIMAR

JUDY MOODY está de mal humor, de muy mal humor

El libro que hemos leído en castellano, trata de una niña que se llama Judy Moody y tiene que empezar un nuevo curso en el colegio. Está fatal porque se ha acabado el verano y no tiene ninguna camiseta de sus vacaciones. Sin embargo, Judy Moody sabe que todos sus amigos van a llevar una camiseta de sus vacaciones.

Pero cuando van a clase el profesor Todd les pide que hagan un collage, en el que tienen que poner dónde viven, su mascota, el color favorito, su club, etc. Judy Moody tiene un problema que no pertenece a ningún club para ponerlo en el collage y se le ocurrió formar uno, la R.M.

SAIDA

HAITZULOAK

Kobazuloak era askotara sortzen dira, adibidez: Haizeak edo urak edo biek batera eragindako higaduraren ondorioz.

Kareharriak karbonato esaten zaien gatz-mineral batzuk ditu eta horiek disolbatu egiten ditu, horren ondorioz, haitzak pitzatu egiten dira. Pitzadura txiki horiek milaka urteren buruan koba izugarriak bihur daitezke.

ESTALAGMITAK: Estalaktitei erortzen zaizkien ur-tantak pilatzen dira eta kapa batzuk sortzen dira milioika eta milioika urte pasa ondoren.

ESTALAKTITAK: Kobazuloetako sabaitik erortzen diren ur-tantak disolbatuta gatz-mineralak dauzka, sabaian buruz berako kono baten itsura hartzen dute.

HABEAK:Estalaktitak eta estalagmitak elkartzen direnean zutabe batzuk sortzen dira eta zutabe horiei habeak deitzen zaie.

ELAIA.

GLAZIARRAK

Glaziarrak lehorreko izotz-masa higikorrak dira. Elurra izotz bilakatzeko baldintza termiko bereziak behar direnez, elurra inoiz desagertzen ez den mendi altuetan eta eskualde polarretan, adibidez. Glaziarrak Lurraren gainazalaren % 11 estaltzen dute. Glaziar guztien izotz masaren % 99a Antartikan eta Groenlandian dago pilatuta.

Glaziarrek ere haranak sortzen dituzte baina U formakoak. Haran horietaraino itsasoa sartzen da batzuetan, eta fiordo izeneko golko-mota berezia sortzen da halakoetan.

Hiru glaziar-mota bereizten dira:

1. GLAZIAR KONTINENTALAK edo INLANDSIS: Eskualde polarretan sortzen direnak. Glaziarrak, itsasora heltzean, zatitu egiten dira, eta ICEBERG edo izozmendi, izotz blokeak sortzen dira. Izozmendiek itsasoan flotatu egiten dute eta itsas korronteak bultzatuta nora ezean ibiltzen dira. Horregatik dira hain arriskutsuak itsas nabigaziorako.

2. MENDI edo HARAN-GLAZIARRAK:

           ZIRKUA: Glaziarraren goialdean dago.  Mendi gainetako elurrak, izotz bihurtuta, haitzak higatzen ditu eta zirku deitzen zaion katilu moduko sakonera sortzen du.  

           MIHIA: Glaziarraren erdialdean dago. Ura mendi edo haranen zirrikituetan sartzen da; ura izotz bilakatzean, handitu eta haitza hautsi egiten du. Hautsitako harriak garraiatu egiten ditu.

MORRENAK: Glaziarraren amaiera da. Hemen pilatuta gelditzen dira hautsitako harri zatiak. Glaziar batek garraiatutako materialaren metaketa da.    

  

3. MENDI-OINEKO GLAZIARRAK: Abaniko-formako eremu zabalak dira.

IRUNE

LURPEKO URAK

Euria edo elurra egiten duenean, urak material iragazkorra bilatzen du eta urak bidea egiten du. Material iragaitza bilatzen duenean, hor geratzen da ura eta lurpeko aintzira edo ibaiak sortzen dira. Ura kanporatu egiten da eta iturburuak sortzen ditu. ARKAITZ G. S.

TXOKO TXURIA

Txanelako lehen gaiaren izenburua “BILAKATU ZEN BIZIGAI” da, eta txoko txurira gauza asko ekarri ditugu: munduko bola, mendien liburuak, magma harriak, fosilak, basamortuko larrosak,... Segituan bete dugu. URKO

EL TEATRO DE LOS ALUMNOS DE CUARTO

Dos alumnos de cuarto, (Alain y Ander), vinieron a hacer un teatro a principios de octubre. El teatro iba de un burro que estaba enfermo y va al médico. Alain contó el cuento y Ander hizo de burro: “A mi burro, a mi burro, le duele le cabeza y el médico le ha dado una gorrita gruesa”.

Dos días después… “A mi burro, a mi burro le duelen las orejas y el médico le ha dicho que las ponga muy tiesas”. Al día siguiente… “A mi burro, a mi burro le duele la garganta y el médico le ha dado una bufanda blanca”.

Ese fin de semana… “A mi burro, a mi burro le duele el corazón y el médico le manda jarabe de limón”.

¡¡Lo hicieron muy bien!! OLAIA.

JOLAS GARAIKO JOLASAK

Aurten jolasgaraietan jolasak egiten ditugu, egun bakoitzean jolas bat. Astelehenetan David eta Jonekin baloiarekin jolasak egiten ditugu, asteartetan Amaia eta Arantxarekin sokasaltoan ibiltzen gara, asteazkenetan Nerea eta Jonekin trebetasun jolasetan ibiltzen gara, ostegunetan Amaia eta Iñakirekin goma jolasak egiten ditugu eta ostiraletan Irune eta Eiderrekin esku jolasak egiten ditugu. EIDER.

1. MAILAKOEN DENBORAREN MAKINA

Lehenengo mailakoek denbora makina bat egin dute, kaxa batean imajinazioa erabiliz. Atea giltzatuta egoten da horretarako pasahitza jarri behar da. Atetik sartu bezain laister, kaxa barruan leihoak ikusten dira. Leiho bakoitzean irudi bat dago itsatsita. Irudi bakoitza, gai bakoitzaren pista bat da. Ordenagailu bat ere badute informazioa bilatzeko. Denbora makina honekin, gai bakoitzero, leku desberdinetara bidaiatuko dute. MAIALEN.

SISMOGRAFOA

LURRIKARAK SISMOGRAFO DERITZEN TRESNA BEREZI BATZUEN BIDEZ ERREGISTRATZEN DIRA. OSO SENTIKORRA DEN ARKATZ ANTZEKO TRESNA BATEN BIDEZ MARRAZTEN DIRA UHINAK DANBOR BIRAKARI BATEKO PAPEREAN. LURRAK DAR-DAR EGITEN DUENEAN ARKATZAREN ARRASTOA MUGITU EGITEN DA.

ESKALARIK ERABILIENA RICHTER-ENA DA, SISMOLOGOEK MERCALLI ESKALA ERE ERABILTZEN DUTE.

RICHTER ESKALAREN ARABERA:

3,5 ARTE:  EZ DA HAUTEMATEN BAINA BAI ERREGISTRATU.

3,5-5,4: HAUTEMATEN DA BAINA KALTE TXIKIAK ERAGITEN DITU.

5,5-6,0: ERAIKINETAN KALTE ARINAK ERAGITEN DITU.

6,1-6,9: BIZTANLE UGARIKO TOKIETAN KALTE LARRIAK ERAGIN DITZAKE.

7,0-7,9: KALTE LARRIAK ERAGITEN DITU.

8TIK GORA: GERTUKO KOMUNITATEEN ERABATEKO SUNTSIPENA.

URKO

LURRIKARAK ETA SEISMOAK

Lurraren barnean askatutako energiaren ondorioz, lurrazalean dardara sortzen da eta horri lurrikara edo seismoa esaten zaio. Lurrazaleko bi plaka tektonikoen talkaren ondorioz sortzen da. Lurrikara sortzen den barneko guneari hipozentroa esaten zaio. Goiko guneari berriz epizentroa, hor sortzen da astindurik bortitzena. Lurrikara guztiak ez dute berdin irauten, batzuk ia sumatzen ez direnak dira, eta beste batzuk sumatzen diren arren, batzuetan kalterik ez dute eragiten. Sumendi asko dauden lekuetan oso maiz gertatzen dira.

ITSASIKARAK ETA TSUNAMIAK:

Lurrikarak itsaspean gertatzen direnean, itsasikarak esaten zaie. Tsunamien olatuek 30m-ko altuerakoak izan daitezke. Tsunamiek kalte handiak eragiten dituzte. NAIARA.

SUMENDIAK

Lur barrutik datorren magma eta gasak kanporatzen diren lurrazaleko irekiguneari SUMENDIA deitzen zaio, eta irekigune horretatik kanporatutako materialaren metaketaz sortutako mendiari ere. Lurrazaleko, magmak egindako bideari sumendiaren tximinia deritzo,eta tximiniaren ahoari, kraterra.

Magma sumendiko konotik, gora joaten da eta kanporatzean, laba deitzen zaio. Laba hoztu, solidotu egiten da eta harri bihurtzen da eta magma-harria izena du. OLAIA.

JULES VERNE

Jules Verne idazle frantsesa, Nantesen jaio zen 1828. urtean eta 77 urte zituela, Amiens herrian hil zen. Besteak beste, burtsa lanetan hasi eta munduan zehar bidaiatzen hasi zen. Bidaia hauetan ezagututako lekuetaz baliatuz abentura kontakizunak idazten hasi zen. Hauen arteanezagunenak:

• Munduari bira 80 egunetan

• 20.000 legoako bidaia ur azpitik

• Lurraren bihotzeraino

• Grant kapitainaren semeak

• Miguel Strogoff ...

Denak frantsesez idatzita daude. Agatha Christie-ren ondoren, idazle itzuliena da. Zientzia eta asmakizunak asko gustatzen zitzaizkion eta koheteak, helikopteroak, itsaspekoak, misilak, … Bere istorio- etan azaldu ziren gizartean baino lehen. Osasun txarra izan zuen bere bizitza osoan. Diabetikoa zen eta honen ondorioz entzumena eta ikusmena galdu zituen. Bere iloba batek gainera tiro bat egin eta herren utzi zuen. 29 urterekin ezkutuan ezkondu zen, bi alaba zituen emakume alargun batekin. Bere emaztearekin ez zen zoriontsu izan, eta, lau urtetara, Michel bere semeaz haurdun zegoenean, bere emaztea utzi egin zuen. Hetzel argitaratzaileak asko lagundu zion bere bizitzan eta hau hil zenean bere idazteko modua eta istorioak asko aldatu ziren. IRUNE

ERAGILE GEOLOGIKO EDO GEOMORFIKOAK

HARRIAK

Harkaitzaren materia solido eta gogorrari harria esaten zaio, lurraren gainazalean eta ur azpian harriak daude. Harriak mineral izeneko materialez osaturik daude. Batzuk mineral bakarrez osaturik daude, adibidez, kareharria. Gehienak mineral bat baino gehiagoz osaturik daude, adibidez, granitoa. YULEN.

LURRAREN GERUZAK

Beroak eta presioak lurraren barne egitura baldintzatzen dute.

Lurrak 4 geruza ditu:  lurrazala,  mantua, kanpo - nukleoa eta barne - nukleoa.

• Lurrazala: lurraren  kanpo aldeko geruza da, gehienbat harriz osatua dago.

• Mantua:   lurrazalaren azpiko geruza da bero handia dago han, eta horren ondorioz magma sortzen da, eta baita lurrikarak eta sumendiak ere.

• Barne-nukleoa : lurraren barne barneko geruza da. Bertan 7.500 gradutik gorako tenperatura egon daiteke, baina  presioarengatik metal solidoz eratuta dago.

• Kanpo-nukleoa: nagusiki  burni likidoz osaturik dago, eta 2900 km ko sakoneran hasten da.

Lurrazalaren eta mantuaren goiko alde solidoari litosfera deritzaio, eta azpian urtzen hasten diren arrokek sortzen duten geruzari astenosfera deritzo. HAIMAR

ATMOSFERA ETA ATMOSFERAREN GERUZAK

Lur planeta gasez osatutako geruza batek inguraturik dago eta horri atmosfera esaten zaio. Atmosferaren osagaiak hauek dira: Nitrogenoa %78, oxigenoa %21 eta %1 hidrogenoa, argona, karbono-dioxidoa eta ur-lurruna.

Atmosferaren funtzio nagusiak:

• Bizidunok arnasten dugun oxigenoaren gordailua da.
• Eguzkitik datozen izpi ultramoreetatik babesten gaitu.
• Lurrazaleko tenperatura aldaketak saihesten ditu: egunez eguzki-erradiazioa murrizten du, eta gauez, bero galera eragozten du.
• Fenomeno meteorologiko guztien eragilea da.

ATMOSFERAREN GERUZAK

EXOSFERA: Espaziotik hurbildu ahala, tenperatura jaisten da.

TERMOSFERA edo IONOSFERA: Geruza honetako atomoak elektrizitatez kargatzen dira eta “aurora boreal” izeneko fenomenoak sortzen dira.

MESOSFERA: Izar iheskorren eragilea da: meteoritoen errekuntza.

ESTRATOSFERA: Ozono-geruza dago hemen, bizidunentzat oso garrantzitsua den geruza da.

    OZONO-GERUZA: Ozonoz osatutako geruza mehe batek xurgatzen ditu eguzki izpi ultramoreak.

TROPOSFERA: Gizakiak normaltasunez bizitzeko eta arnasteko baldintzarik egokienak geruza honetan daude.

IZARO

LURRA ESPAZIOTIK

Lur planetari espaziotik begiratzen badiogu hiru zati edo geruza nagusi ikusiko ditugu.

·Atmosfera: Lurra inguratzen duen gas geruza da.

·Litosfera: Lurraren zati solidoa, gehienbat harriz osatua dago.

·Hidrosfera: Lur planetako ur-masak estalitako litosferaren zatia da.

                                                      

Arkaitz Garziarena                                         

TAPOI BILKETA

Beste urteetan bezala, aurten ere tapoiak pisatu egiten ditugu. Aurten oraingoz bi aldiz pisatu ditugu, 14,35kg tapoi lortu ditugu. Eibarreko neskatila batentzako jasotzen dira tapoiak, gaixotasun ez arrunt batentzako. Tapoi horiek toki batzuetara eraman eta horien truke diru pixka bat lortzen dute, eta diru hori gaixotasuna ikertzeko erabiltzen dute.

SAIA ZAITEZTE TAPOI ASKO EKARTZEN!!!

         

                                                                                             EIDER

IRRIEN LAGUNAK

IRRIEN LAGUNAK
(PIRRITX ETA PORROTX)

HAUR, GAZTE TA HELDU
MUNDU BERI BAT HELBURU,
EUSKARAZ BIZI NAHI
TA EUSKARAZ KANTATU NAHI DUGU.

IRRI EGIN DEZAGUN,
ETOR ZAITEZ GUREKIN,
BILDU GURE FESTARA.

ELKARTASUNA DA
ETORKIZUNAREN HAZI BIZI,
GURE INDARRAK BATUZ
TA IRRI EGITEN IKASIZ.

IRRI EGIN DEZAGUN,
ETOR ZAITEZ GUREKIN,
BILDU GURE FESTARA.

IRRIEN LAGUNAK GARA
BAI, IRRIEN LAGUNAK
IRRIEN LAGUNAK GARA GU.

ZU ABESLARI,
IPUIN KONTALARI,BERTSOLARI,
ZU,SUDUR GORRI,
EUSKAL HERRI,EUSKAL IRRI.

IRRI EGIN DEZAGUN,
ETOR ZAITEZ GUREKIN,
BILDU GURE FESTARA.

IRRIEN LAGUNAK GARA
BAI,IRRIEN LAGUNAK
IRRIEN LAGUNAK GARA GU.

ELAIA

KOTXERIK GABEKO EGUNA BERASTEGIN

2014ko Irailaren 24ean kotxerik gabeko eguna ospatu zen Berastegin.

Eskolara etorri ginen gure bizikletekin, 9:15etatik 11etara bizikletan ibili ginen. Haur Hezkuntzako 2 urteko gelatik Lehen Hezkuntzako 6. mailara dauden gela guztiek parte hartu zuten. 2 urteko gelatik 5 urtekoen gelara Frontoian aritu ziren beraien zirkuitoa egiten. 1. maila, 2. maila eta 3. mailakoak Arbideko buelta eman zuten, bitartean 4. mailakoak, 5. mailakoak eta 6. mailakoak, bitartean, eskola aurrean irakasleek, jarri zuten zirkuitoan ibili ginen. Eta gero alderantziz.

Ekintza hau bukatu zenean hamaiketakoa egin genuen. Denok oso ondo pasa genuen eta primeran atera zen eguna. MAIALEN.

TOLESTURAK ETA FAILAK

                                            

Mendikateak lur barneko indarraren eraginez bi plaka kontinentalen artean gertatutako talkaren ondorioz sortzen dira, tolesturak eta failekin gertatzen den bezala. Tolestu egiten dira eta muinoen edo mendikateen forma hartzen dute. Munduko mendikaterik altuenak: Himalaia Asian, Andeak Hego Amerikan, Mendi Harritsuak Ipar Amerikan, Alpeak Europan,…

 

TOLESTURA MOTAK: Zuzena, inklinatua eta etzana.

FAILA MOTAK: Normala, alderantzizkoa eta urratze-faila.  

Geruzak ez dira beti berdin tolesten, batzuetan arrokak luzatu edo kurbatu egiten dira talkak sortutako indarren eraginez, eta puntu ahuletatik hautsi edo banatu egiten dira. Gertatzen diren hausturei failak deitzen zaie. Zuzen zuzenak izan daitezke edo sigi-saga itxurakoak. SAIDA

LARRAITZ

2014ko irailaren 19an, 4, 5. eta 6. mailakoak Larraitzera joan ginen eguna pasatzera. Goizean 9:15etan abiatu ginen Berastegitik eta 10:30ak aldera iritsi ginen Abaltzisketara eta Larraitzeraino oinez igo ginen (bi kilometro).  Iritsi orduko, bi maisuek azalpenak eman zizkiguten, eta bi taldetan banatu gintuzten. Lehenengo taldea tirolinatan ibiltzen gelditu zen eta bigarren taldea parke batera joan zen. Tirolinetan lehenengo proba bat egin behar zen. Hori egin ondoren, tirolina handietara joan ginen, 4. mailakoak txikietan ibili ziren, 5. mailakoak ertainean eta 6. mailakoak ertainean eta handian. Bitartean, beste taldeak hamaiketakoa jan eta jolastu egin zuten.Tirolinakoek bukatu ondoren parkera joan ziren eta besteak tirolinatara. Denek bukatutakoan, parkearen ondoko zelai batean jan genuen, eta ondoren 15:15 aldera autobusa hartu eta Berastegira bueltatu ginen. ENERITZ.

KONTINENTEN JITOA

                                  

Orain dela 300 milioi urte kontinente guztiak elkartuta zeuden, horri Pangea esaten zitzaion. Handik 40 milioi urteetara, bi kontinente sortu ziren Laurasia eta Gondwana. Kontinente horiek sakabanantzen joan ziren, gaur egungo kontinenteen itxura hartu arte. Eta adituen arabera, kontinenteak mugitzen jarraitzen dute nahiz eta guk ez antzeman. Hemendik 60 milioi urteetara Ipar Amerika Asiarekin elkartuko da, Afrika Espainiarekin, Hego Amerika eta Ipar Amerika bananduko dira eta Australia ekuatorera igoko da. JULEN L.