BERASTEGI
BERASTEGI (GIPUZKOA) LOBO ALTUNA
2013/05/30
6. mailakoen 2. irratsaioa
2. saioa prestatu dugu. Gustora aritu gara lanean eta hemen daukazue emaitza.
2013/05/21
2013/05/16
AUZOLANA
Auzokideen
nahiz herritarren arteko elkarlanari deitzen diogu auzolana
.Auzokideren bat gaixotuz gero etxe hartako egin beharretan laguntza
eskaintzeko
, auzolana antolatzeko ohitura zuten Euskal Herrian, bideak eta
errekak garbitzeko ere auzolana antolatzen zuten. JON ANDER.
MATERIA
Gure inguruan dagoen guztia (mendiak, ura, harriak, elikagaiak, animaliak, perretxikoak, landareak, gizakiak, etxeak eta airea, gure planeta, eguzkia, izarrak...) materiaz osatua dago. Materiak leku bat okupatzen du, eta materia bat dagoen tokian, eta une berean, ezin daiteke egon beste bat. Gainera, edozein materiak masa du. Masa duen eta espazioan lekua okupatzen duen edozer da Materia. ENERITZ
ZIRIA
Gai
solidoan sartuz irekidura bat egiteko gai den material gogorrezko
pieza
mutur zorrotza. Ziriak metalezkoak,egurrezkoak eta harrizkoak
izan
daitezke. Iñigo
MATERIAREN EGOERAK
Egoera solidoa: Gorputzek masa izaten dute. Eta forma
egonkorra.
Egoera likidoan:
Gorputzek masa izaten dute. Eta forma aldakorra.
Gas egoeran: Gorputzek
masa dute. Eta forma aldakorra.
Egoera likidoan partikulek
elkarrengandik baino urrutiago daude. Eta azkarrago ibiltzen dira.
Unibertsoan ere badago materia,
ezagunena plasma da. Plasma 200.000ºC tik gorago dago. MAÑEL.
 |
| Gas egoeran |
 |
| Egoera likidoan |
 |
| Egoera solidoan |
Materiaren propietate orokorrak
Materiak
baditu berezko hainbat propietate orokor.
Esate baterako , edozein gorputz berotzen dugunean , dilatatu egiten
da, hau da luzatu egiten da. Propietate horri dilatazioa deitzen
zaio. Gorputzek leku bat okupatzen dute eta une eta toki berean ezin
da beste bat egon, ez bada gorputz horietako baten zulo bat eginez
beraren barruan sartzen.
Materiaren propietate horri
sartezintasuna deitzen zaio.
Materiaren propietate orokorren
artean masa eta bolumena dira garrantzizkoenak.
Masak
adierazten
digu gorputzak duen materia kantitatea.
Bolumena
adierazten digu gorputzek zenbat leku okupatzen duen espazioan. NAROA.Z
EGOERA ALDAKETAK
Solidotik
likidora pasatzeari urtzea
deitzen
diogu, eta likidotik solidora aldatzeari solidotzea;
likidotik gasera pasatzeari lurruntzea,
eta
gasetik likidora aldatzeari kondentsatzea;
solidotik gasera edo gasetik solidora aldatzeari sublimazioa
deitzen
diogu. Fenomeno horiek (urtu, solidotu, lurrundu, kondentsatu)
arruntak eta ezagunak baitira.UXUEARGIAREN PROPIETATEA: ERREFRAKZIOA
Argia ingurune batetik bestera igarotzen denean eta abiadura aldatzen
zaionean, norabidea ere aldatu
egiten zaio abiadura-aldaketaren ondorioz gertatzen den argi-izpien
desbideratzeari errefrakzioa deritzo.
Argiaren propietate hau dela-eta,
uretan dauden objektuak lekuz aldatuta edo deformatua dirudi. OIER I.
2013/05/13
EUSKARAZKO PRENTSA IDATZIA
Euskara hutsez idatzitako lehen
egunkaria Uscal Herrico Gaseta izan zen. Ipar Euskal herrian
argitaratu zen 1848tik aurrera, Agosti Xahoren zuzendaritzapean.
Ondoren, Gerra Zibilaren garaian, Eguna kazeta kaleratu zen 1937ko
urtarrila eta ekainaren artean. Bitarte horretan euskarazko hainbat
aldizkarik ere ikusi zuten argia: Euskalzale (1897), Ibaizabal
(1902), Euskaldun Ona, (1902), Argia (1921).
Gerra Zibilaren garaituk,
euskara hutsez egindako lehen egunkaria Euskaldunon Egunkaria izan
zen. 1990etik 2003ra bitartean argitaratu zen eta urte horretan
Berria egunkariak hartu zuen bere lekua. Horrez gain, era askotako
gaiei buruzko hainbat euskarazko aldizkari daude XXI. Mende onen
hasieran.UXUE.
INDUSTRIALIZAZIOA EUSKAL HERRIAN
Euskal
Herrian, industrializazioa Bilbon hasi bazen ere, zabaltzen joan zen.
Handik Hego Euskal Herrira zabaldu zen, Bizkaia eta Gipuzkoara, eta
ondoren, Araba eta Nafarroako hiriburuen inguruetara. Baionan daude
Euskal Herriko industriagune handienak eta garrantzitsuenak. Bizkako
industrializazioaren ondoren, industria, nahiko azkar garatu zen
Gipuzkoan, horregatik papergintza izan zen lehenengoetakoa. Ur asko
behar zutenez, industriak ibaien ertzeetan kokatu ziren. Industria
mekanikoak eta armagintzak, garrantzitsuak izan ziren Gipuzkoan, eta
zementuaren industria ere Zumaia, Lemoa eta Olatzagutia herrietan.
Iruñea eta Gasteiz ingurukoak dira industriagune berrienak eta baita
biak elkartzen dituen bide ertzeko Sakanakoak ere.
OIHANE
INDUSTRIA IRAULTZA
Ardatz
kronologikoan azkeneko 21.000 urte irudikatzen dira:Historia,
5.500
urte ( K.a. 3500 ingurukoak baitira lehengo idatziak) eta
Historiaurrea
(
gainerako guztia ).
Historiaurrea
bi
zatitan banatuta dago: Neolitoa
(
Asiako zenbait lekutan K.a. aurretik 7.000 inguruan hasi zen ) eta
Paleolitoa
( aintzinagoa).
Historian
,berriz
aro hauek bereiziko ditugu : Aintzinaroa , Erdi Aroa, Aro modernoa
eta Aro Garaikidea.
Mendeetan zehar, gizakion
bizitzeko eran bi aldaketa narbarmen izan direla esan ohi da, bi
iraultza haundi:
Neolito garaikoa eta XVIII eta
XIX mendeko Industria Irautza. NAROA.Z
UKIMENA
Gure
organismoaren organorik zabalena da larruazala. Bost funtzio nagusi
betetzen ditu:
1-Gorputzeko
beste organoak eutsi eta gorputza kanpoko erasoetatik babestu.
2-Gorputzeko
tenperatura kalkulatu, izerdi-guruinekin eta odol-basoekin.
3-Hainbat
zentsazio nabaritu.Larruazalaren bidez sumatzen baititugu.
4-Larruazalak
zikinkeriak botatzen ditu izerdiaren bidez.
5-Poroen
bidez arnasa hartzen du gorputzak, neurri txiki batean bakarrik
izanik ere. Eta ez du lodiera berdina azalenean: betazalean fina eta
oinazpietan lodia berriz.
Larruazala
bi geruzak osatuta dago: dermisa eta epidermisa. EGOITZ.
IRAITZ-APARATUA HONDAKINAK KANPORATZEKO
Nutrienteak
erreketaren ondorioz sortzen diren eta odolak garraiatzen dituen
hondakinak kanporatzeko iraitz-aparatua dugu. Iraizketan parte
hartzen duten organo nagusiak honako hauek dira: giltzurrunak eta
maskuria. Izerdiaren bidez kanporatzen ditugu hainbat substantzia.
SAIOA.
ARGIAREN PROPIETATEAK: ISLAPENA
Argi-izpiak gorputz opako batera iristen direnean,
bueltatu egiten ditu argi-izpiak. Ez dute jokaera berdina paper batek
eta ispilu edo leundutako metalezko objektu batek. Fenomeno horri
islapena deritzo. Gainalde gogor, lau eta leuneko objektuetan, ispilu
batean adibidez, islatutako izpiak erabat paralelo irteten dira.
Gainaldea laua, gogorra eta leuna ez denean, berriz, izpiak hainbat norabideetan islatzen
ditu. OIER G.
SUDURRA: MINTZ PITUITARIOAK ETA SUDUR NERBIOAK
ENTZUMENA
Hotsa
belarriko zulotik tinpanora joaten da. Tinpanoa mintz bat da. Hotsa
ailegatutakoan tinpanoa bibrarazten du. Bibrazioak mailua, ingudea
eta estriboa mugitzen ditu. Gero koklera joaten da. Kokleak entzumen
nerbioak lotuta ditu eta nerbioetatik garunera bidaltzen dituzte
uhinak garunak interpreta ditzan. GARIKOITZ.
MUNDUKO OSASUNA
Osasuna osasuna
munduko ondasuna
Ondo ondo elikatuz
zaindu behar duzuna
Osasuna osasuna
Goizean jaiki alai alai
eta patsadan gosaldu
Litxarreria utzi eta
eguerdian bazkaldu
Arratsaldean jolastu
jolastu eta askaldu
ilunarekin batera
kontu kontari afaldu
Osasuna osasuna...
ABCDE bitaminak
beharrezkoak direnak
Marrubi ogi barazki
janari goxoak direnak
Arrain laranja tomate
aukeratu goxoenak
Gehiago ere badira
esan zuk horien izenak. AIMAR.
ZAPOREA ETA DASTAMENA
Aho-fasean,
mihiak egiten dituen lan mekaniko eta kimikoen aparte, zaporeak ere
bereizten ditu. Zaporeak mihiaz aparte, usainduz ere egin dezakegu.
Ahoa eta sudurra barrutik komunikatuta daude. IRATI.
HESTE-FASEA
Gibelak sortutako behazuna, behazun-maskurian pilatu ondoren, heste meharrera isurtzen da eta han janari ahiarekin nahasten da. Heste meharrera iristen den bigarren urina areak isurtzen duen are-urina da. Bi urin horiei laguntzeko, beste urin bat isurtzen dute hesteen paretek: heste urina. Digestioaren ondoren, hondakinak sortzen dira. Odolak ez ditu hondakin horiek xurgatzen eta, hala, beren bideari jarraitzen diote, heste lodiraino. EGOITZ.
Harpidetu honetara:
Mezuak (Atom)